Câu chuyện xoay quanh hai anh em Sơn và Lan trong một gia đình khá giả, sống ở thị trấn miền Bắc vào đầu thế kỷ 20. Trong một buổi sáng đầu đông, khi Sơn khoác chiếc áo bông mới, hai anh em ra ngoài chơi và gặp Hiên — cô bé con của chị Duyên, người giúp việc cũ của gia đình. Hiên đang co ro trong cái áo mỏng rách tả tơi.

Chỉ một khoảnh khắc: ánh mắt chạm nhau, làn gió lạnh luồn qua manh áo rách, và một hành động rất đẹp của tuổi thơ: tặng lại chiếc áo ấm cũ cho người bạn nghèo. Không cần lời dạy dỗ, không hô hào đạo đức — chỉ là tình thương tự nhiên, mềm mại như hơi thở của một đứa trẻ được nuôi dưỡng trong lòng tốt.

Thạch Lam không viết để kể một “chuyện”. Ông viết để gợi cảm, để những ai từng lớn lên trong khốn khó, hay từng được chia sẻ một chút hơi ấm trong ngày lạnh, phải khựng lại vài giây và thấy tim mình nhói nhẹ.

Ngôn từ của ông mỏng như sương, nhưng cảm xúc thì sâu như một bờ giếng cũ — bạn nhìn xuống, thấy bóng mình và cả những điều từng đã quên.

“Gió lạnh đầu mùa” không chỉ nói về cái lạnh của thời tiết — mà là cái lạnh của khoảng cách, giữa giàu và nghèo, giữa trẻ em được che chở và những đứa trẻ bị bỏ quên. Nhưng điều kỳ diệu là lòng nhân hậu đã xóa nhòa ranh giới đó chỉ bằng một cử chỉ.

Chúng ta không nhớ rõ Thạch Lam miêu tả chiếc áo ra sao, hay Hiên nói gì… nhưng ta nhớ rất rõ cảm giác ấm áp chạy dọc sống lưng khi đọc đến đoạn cuối.

“Gió lạnh đầu mùa” là một truyện ngắn không cần kịch tính, không cần thắt mở — chỉ cần vài nét phác, vài cơn gió, vài đứa trẻ — và thế là đủ để khơi gợi tất cả những điều đẹp đẽ trong lòng người lớn.

Nếu một ngày trời trở gió, bạn pha một tách trà, cuộn mình trong chăn, và đọc lại truyện này — có thể bạn sẽ chẳng rơi nước mắt. Nhưng chắc chắn bạn sẽ mỉm cười, chậm lại, và nhớ về một thời lòng mình rất mềm.